Ық пен мемлекеттің арақатынасы,олардың пайда болуының алғы шарттары

Мемлекет және құқық - араларында үйлесімді байланыс бар әлеуметтік институттар. Шын мәнінде, құқық жалпыға міндетті, мемлекет ресми түрде кепілдендірген ережелер, яғни, қоғамдық қатынастарды реттеушілік қызметінің жалпы сипаттағы ережелері болып табылады. Құқықтыңқызметіөмірдіңбарлықсалаларынадакеңінентаралады. Оныңережелері - қоғамдықөмірдіңбарлықсалаларындағықатынастардыреттеудіңзаңдықкөріністабуы. Құқықтықережелерқоғамныңмәденидамуынасәйкесөрбиді, тарихидәстүрлердің, өнегелікталаптарыныңжәнебасқадафакторлардыңықпалынатүседі. Көріпотырғанымыздай, Мемлекет пен Құқық бірдейұғымдаремес. Егермемлекетсаясибиліктіұйымдастырушыболса, құқық - қоғамдыққатынастардыреттеуші - жалпысипаттағытәртіпережелерінентұрады. Сөйтетұра, МемлекетпенҚұқық - өзаратығызбайланыстықоғамдық феномендер. Олардыбіршамакеңәлеуметтікқұбылыс - саясатбіріктіреді. Мемлекетте, құқықтасаясибилікжүргізудіңқұралыболыптабылады. Сондықтандаекеуідесаясимәнгеие. Екеуініңтығызбайланысынеденкөріністабады? Мемлекеттіңқұқықтантәуелділігіқұқықтыңмемлекеттіңқолындағыасақажеттіқұралыболыптабылатындығынанкөріністабады. Заңнамалықережелерсізмемлекетқимылдайалмайды. Дәлосықұқықережелеріарқылыүстемдікетушіәлеуметтіктоптарөзеріктерінбілдіреалады. Алайда, мемлекетсізқұқықтыңөмірсүруіекіталай. Заңнамалықережелермемлекеттарапынанұсынылады. Мемлекетпенқұқықтыңөзараүйлесімдібайланысыазаматтыққоғамныңасамаңыздыэлементіболыптабылатынқұқықтықмемлекеттебарыншакөріністабады.

Мемлекетпенқұқықтыңпайдаболуы.
Мемлекетпенқұқықәлеуметтікинститут, ұйымретіндеүнеміөмірсүріпкелгенжоқ, оларбелгілерікүрделенетүсуарқылыбіртіндепқалыптасты. Адамзаттарихындағыалғашқымемлекеттерб.з.б. 4 – 5 мыңжылдықтардаЕжелгіЕгипетте, Вавилонда, Үндістанда, Қытайдадүниегекелді.
Мемлкеттіңпайдаболуүрдісініңнегізіндеадамдардыңқажеттіліктердіқанағаттандырудантуындайтыніс – әрекеттерініңсантүргебөлінужәнекөбеюзаңыжатыр.
Қоғамдықеңбекбөлінісінің, жекеменшіктің, байжәнекедейсияқтытаптардыңқалыптасуы, көшпеліліктенотырықшылыққаауысу, аумақтыңанықталуысияқтықұбылыстармемлекеттіңпайдаболуқажеттілігінтуғызды.
Ғылымға «мемлекет» терминіналғашретитальяндықойшылНиколлоМакиавеллиенгізген.

Мемлекеттіңқалыптасуының 3жолыанықталған:
1.Шығыстықжол: күрделіістердіжүзегеасыруүшінарнаулыбасқаруаппаратықажетболды. Олаппаратжетілекелемемлекеткеайналды. Сонымен, Шығыселдеріндегімемлекеттердіңқалыптасусебептері:

· Ірі ирригациялық жүйелерді салу

·
Оны іске асыру үшін құлдарды, жұмысшыларды жүйелі түрде топтастыру, ұйымдастыру.

·
Атқарылатын жұмыстарды бір орталықтан басқару

2.Батыстық жол: Мемлекет алғашқы қауымдық қоғамның ыдырап, жеке меншіктің, мүліктік теңсіздіктің және таптардың қалыптасуы нәтижесінде пайда болды.

3.Аралас жол: Мемлекеттің пайда болуының рулық, тайпалық құрылыстан ерте феодалдық мемлекетке бірден өткен елдерге тән.

Мемлекеттің пайда болуы жайындағы теориялар:
1.Теологиялық теория: Биліктің барлығы құдайдан тарайды, құдай жер бетіндегі барлық тіршілік атаулының, оның ішінде мемлекеттің де жаратушысы./Тертулиан, Августин, Аквинский/

2.Патриархалдық теория: Отбасы руға, ру тайпаларға, тайпалар тайпа одағына, ал тайпалар одағы белгілі бір мемлекетке бірігіп, нәтижесінде мемлекет пайда болады деп түсіндіреді./Аристотель, Конфуций, Фильмер/

3.Шарттар теориясы: мемлекет халық пен оны басқарушылар арасындағы адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, меншігін, қауіпсіздігін қорғау, бірлікте, татулықта, бағыныштылықта тұру туралы келісімшарт жасасудың нәтижесінде пайда болды./Гоббс,Локк, Руссо, Дидро/

4.Маркстік теория: Мемлекет қоғамдық еңбек бөлінісінің, отбасының, жеке меншіктің және бір – біріне қарама – қайшылықтағы таптардың шығуынан пайда болды.

5.Зорлық, күштеу теориясы: мемлекет өзінің ішінде руларды, тайпаларды, халықты, ұлтты, тұрғындарды бір орталыққа біріктіру мақсатында мәжбүрлеу, күштеу әдістерін қолданады, сөйтіп нәтижесінде мемлекет қалыптасады./Дюринг, Каутский, Гумплович/

6.Психологиялық теория: Мемлекет психологиялық үрдістердің, қасиеттердің нәтижесінде пайда болған./Петражицский/

Құқықтың пайда болуының негізі
Әлеуметтік институт ретінде құқық мемлекетпен бірге пайда болды, өйткені, олар бір-бірімен тиімді әрекетін қамтамасыз етеді. Мемлекет құқықсыз болмайды, керісінше, құқық мемлекетсіз болмайды. Құқықтың пайда болу себебі мен жағдайы, мемлекеттің пайда болу себебімен байланысты. Құқық ең алдымен экономикалық үстем таптың мүддесін, еркін білдіретін таптық құбылыс ретінде пайда болды. Бұған дәлел ретінде құл иеленушілік және феодал мемлекеттер кезінде болған құқықтық актілерді келтіруге болды. Егер құқықтық нормалар жазбаша нысанда рәсімделсе, онда әдет нормалар адамның санасы мен мінез-құлықтарында сақталды. Құқық әдетке қарағанда, күрделі реттеуші. Өйткені ол тыйым салу, рұқсат беру және міндеттеу сияқты әдістерден тұрады. Бұл әдістер қоғамдық қатынастарды тәртіпке келтіруде кең мүмкіндік жасайды. Құқықтың пайда болуы күрделі әлеуметтік қарым-қатынастардың, қоғамдағы қарама-қайшылықтардың дамуының салдары.